De ontwrichtende leugens van onze geschiedenis

Boekrecensie De meeste mensen deugen van Rutger Bregman

Rutger Bregman is een originele denker, die controversiële oplossingen ziet voor knelpunten in onze samenleving, zoals het basisinkomen. Daarom lees ik met veel interesse zijn artikelen in de Correspondent, die ook de uitgever is van zijn nieuwste boek: De meeste mensen deugen. In dit boek vielen mij de schellen van de ogen, toen ik las over de ontwrichtende leugens van onze geschiedenis.

Dat de mens een vonk van goedheid in zich heeft, is op zich geen schokkend inzicht, want diverse spirituele stromingen, zoals het Boedhisme, maar ook het Christendom wijzen ons hierop en vragen ons als mens dit goede te prevaleren boven het kwade in ons. Maar dat is niet wat Bregman bedoelt, hij vertelt immers meteen al dat hij niet gelovig is. Maar hij is gaan spitten in honderden historische documenten, die gaan over het kwaad in de mens. Hierbij komt hij regelmatig tot de conclusie, dat het bewijs dat hij vond het tegendeel beweert.

Gevangenisexperiment

Een schokkend voorbeeld zijn de archieven van de wereldberoemde psycholoog Philip Zimbardo, die een experiment heeft gedaan in 1971 met studenten, die het gevangenisleven moesten nabootsen. Een groep studenten speelde de gevangenen en de andere groep speelde de bewakers. Het experiment liep uit de hand, omdat de gevangenen zwaar mishandeld werden en moest na een week gestaakt worden. Zimbardo wilde hiermee aantonen, dat gewone mensen makkelijk in staat zijn tot geweld, zodra ze in bepaalde situaties terecht komen. Jarenlang is dit experiment wereldwijd door psychologen als voorbeeld aangehaald voor het kwaad in de mens. Maar Rutger Bregman is in de originele documenten en geluidsopnames van Zimbardo gedoken en vond bewijs dat het experiment van Zimbardo doorgestoken kaart was. De studenten moesten een toneelstuk opvoeren en reageerden niet op hun eigen natuurlijke manier.

Machiavelli

Zo vindt Bregman ook talloze andere bronnen, zoals over de Eerste- en deTweede Wereldoorlog, waar de soldaten, inclusief de Duitse, eigenlijk helemaal geen zin hebben om elkaar dood te schieten. In het begin wordt er zelfs vanaf alle fronten met kerst gezamenlijk gezongen en gedronken, maar dat wordt al spoedig de kop in gedrukt door hogerhand, zodat ze elkaar de volgende dag weer gingen vermoorden.

Hoe komt het dan dat mensen elkaar leed aandoen, terwijl ze dat van nature niet willen? Bregman legt uit dat de machtsverhoudingen de boosdoener is, zoals de politiek filosoof Machiavelli dat in zijn beroemde pamflet Il Principe uit 1513 omschrijft. Koningen en andere machthebbers zouden dit boek de afgelopen eeuwen hebben verslonden. Bij mensen met macht komt de antisociale persoonlijkheid naar boven en de leukste mensen kunnen zo veranderen in machiavellistische rotzakken. Machtige mensen spiegelen niet en leven zich niet in in een ander volgens diverse psychologen. Zij voelen zich boven de andere mensen verheven, die op hun beurt weer onzekerder worden.

Al eeuwen proberen de gewone mensen corrupte leiders van hun troon te stoten met revoluties, maar dat werkt meestal niet op lange termijn, want de ene rotzak wordt daarna gewoon weer vervangen door een andere. En in onze moderne maatschappij zijn het ook de sociopaten die het het beste doen op de carrièreladder. Door deze scheve verhoudingen is ook ons collectieve negatieve mensbeeld ontstaan.

Uit de spiraal van macht

Bregman noemt in zijn boek een aantal ideeën om uit de spiraal van de macht te komen. Als voorbeeld noemt hij de zelfsturende zorgorganisatie van Jos de Blok, die managen flauwekul vindt. Ook Sjef Drummen van de Agoraschool in Roermond zegt dat kinderen anders moeten worden opgevoed. Zij zouden zelf veel meer mogen bepalen in hun leerprogramma en spel op school. In deze school zijn bijvoorbeeld ook alle klaslokalen gesloopt.

Deze initiatieven zijn echter uitzonderingen op de regel en de machtswellustelingen schakel je hiermee niet uit. Ik zou wel eens willen weten wat er gaat gebeuren als de wereld op grote schaal wordt ingericht zoals Jos de Blok en Sjef Drummen het hebben bedacht. Misschien steekt de macht dan weer via een andere slinkse weg de kop op. Het is een mooi gegeven, maar ook Rutger Bregman kan geen koffiedik kijken.

Wat hij wel doet is ons een andere visie op de mensheid geven en ons inspireren om de goede zijde in onszelf uit te lichten. Tot slot geeft Bregman 10 leefregels, oftewel tips hoe je je eigen mindset kunt verbeteren om in een positieve flow te komen met andere mensen en vooral met jezelf.

Dit boek is hartverwarmend en stemt positief in deze coronacrisis. Het is een mooie aanzet om nu al meteen te stoppen met deprimerend cynisme en vertrouwen te hebben in de toekomst, die we met zijn allen kunnen bouwen, wereldwijd.

Lees meer blogartikelen over emancipatie en maatschappij

De meeste mensen deugen€ 25,00Op voorraad. Vandaag besteld, dinsdag in huis Koop bij bol.com