Heggenvlechten als oude ambacht

Al eeuwenlang gebruikten boeren erfafscheiding in de vorm van dichte heggen in Noord-Europa. Daar kwam een kentering in toen ze in de Eerste Wereldoorlog overstapten op het gebruik van prikkeldraad.

Zo is in het Verenigd Koninkrijk wel ruim 150.000 kilometer en in Frankrijk ruim 700.000 kilometer aan heggen verloren gegaan. En in Nederland was eveneens het heggenvlechten als oude ambacht afgeschaft en is er zo’n 225.000 kilometer heggen gerooid. Sinds het begin van de 21ste eeuw zijn natuurorganisaties zoals Heg & Landschap, de Vereniging Nederlands Cultuurlandschap en Maasheggen.nl de vergane glorie van het heggenlandschap weer nieuw leven in aan het blazen.

Soorten heggen

De oude traditie telt heggenvlechtstijlen in Europa. De bekendste is waarschijnlijk de Engelse stijl, waarbij vlechters een rij struiken vlak boven de grond inhakken. Ze leggen de struiken dan naar een kant, vlechten ze in elkaar en verstevigen de heg met kastanjepalen. Vervolgens werken ze het bovenin elegant af met wilgentenen vlechtwerk. In Zuid-Nederland gebruikten boeren de Maasheggenstijl, een robuustere vlechtstijl om het vee te keren. Hierbij fungeren sommige struiken als staanders waarbij men de struiken daartussen op drie verschillende hoogtes inkapt en in elkaar vlecht. De meest sierlijke stijl vind ik de West-Vlaamse kruisheg, die meestal met kornoelje wordt gevlochten. Een interessante variant op het heggenvlechten is tunen.

Heggen kunnen uit verschillende struiksoorten bestaan. Vaak gebruikt met meidoorn of sleedoorn, vanwege de stekels, maar de wilg, haagbeuk en hazelaar zijn ook populair. De spaanse aak, zwarte els, vuilboom, beuk, es, duindoorn, wilde liguster, wilde appel, mispel, gewone vogelkers, eik, wegedoorn maar ook bessen en rozen zijn zeer geschikt als heg.

Flora en fauna

Heggenvlechten is een vorm van permacultuur, waar de mens samenwerkt met de natuur. Door het vlechten van heggen in een weidelandschap, creëren mensen een corridor voor vogels, insecten en andere kleine beestjes. Wanneer de zon te fel schijnt, hebben zij maar ook het vee schaduw, wanneer het regent, kunnen ze schuilen. En bovendien dragen veel vlechtbare struiken bessen, die als voedsel dienen.

Sinds 2003 organiseren natuurorganisaties aan het einde van de winter diverse heggenvlechtkampioenschappen. De grootste vindt jaarlijks plaats op 8 maart in het Brabantse Oeffelt. Je kunt daar het heggenvlechten als oude ambacht live bewonderen. Vlechters uit diverse windstreken van Europa tonen dan de verschillende vlechtstijlen.